Emakumeen giza eskubideak

Termino hori emakumeek giza eskubideak eskuratzeko, gauzatzeko eta bermatzeko pairatzen dituzten berariazko indarkeriako eta diskriminazioko egoerei erantzuna emateko sortu diren tresnei dagokio.

Azken erreferenteetariko bat “Emakumearen aurkako bereizkeria mota guztiak ezabatzeko Nazio Batuen Adierazpena” da lehenik eta behin; Nazio Batuen Batzar Orokorrak aldarrikatu zuen 1967an. Adierazpen horretan, Estatuei eskatzen zaie “emakumearen aurkako bereizkeria eragiten duten lege, ohitura, erregelamendu eta praktikak ezabatzeko” egokiak diren neurri guztiak hartzea.

Adierazpen horretan oinarrituz eta Emakumearen Egoera Juridiko eta Sozialeko Batzordearen 30 urtetik gorako lanaren emaitza gisa ‘Emakumearen aurkako bereizkeria mota guztiak ezabatzeko Konbentzioa’ (CEDAW ingeleseko siglen arabera) sortu zen eta Nazioarteko Itun gisa 1981eko irailaren 3an hasi zen indarrean 20 herrialderen berrespenarekin.

Konbentzio horrek leku garrantzitsua du nazioarteko itunen artean (horrela adierazten da bere hitzaurrean); izan ere, emakumeek gizaterian osatzen duten erdia giza eskubideen –eta haien hainbat adierazpenen- alorrera erantsi du.

Konbentzioak berdintasunaren esanahia definitzen du eta berdintasuna lortzeko jarraibideak ematen ditu. Berdintasunaren printzipioa positiboki baieztatzen du Estatu kideei honako hau eskatuz: “emakumearen erabateko garapena eta aurrerabidea ziurtatzeko neurri guztiak hartzeko, baita lege-izaerakoak ere, giza eskubideak eta funtsezko askatasunak gizonen baldintza berdinetan baliatu eta erabili ahal izango dituela bermatzeko helburuarekin; (3. artikulua). Ondorengo 14 artikuluetan berdintasunaren aldeko programa zehazten da.

Giza eskubideei buruzko beste itun batzuk ez-bezala, Konbentzio hau giza ugalketarekin eta sexuen arteko harremanetan kultura-arloko faktoreek dituzten ondorioekin zerikusia duten eskubideez ere arduratzen da.

1993an Vienan egin zen Giza Eskubideei buruzko Munduko Konferentzian, hau da, Giza Eskubideen Adierazpen Unibertsala onartu eta berrogeita bost urte geroago eta CEDAW indarrean hasi eta hamabi urte geroago, 171 herrialdek emakumearen eskubideak giza eskubideak direla berretsi zuten.

Urte horretan bertan Nazio Batuek ‘Emakumeen aurkako Indarkeria Ezabatzeari buruzko Adierazpena’ aldarrikatu zuten eta horrek eragin zuen genero-arrazoiengatiko indarkeriaren inguruko atal bat eranstea bai Kairoko akordioan bai 1995ean Beijingen egindako Emakumeari buruzko Mundu Konferentzian. Adierazpenak onesten du emakumeak gizonen baldintza berdinetan arlo politiko, ekonomiko, sozial. kultural, zibil eta beste edozein arlotan bere giza eskubideak eta oinarrizko askatasun guztiak baliatzeko eta babesteko eskubidea duela eta horretaz gain, emakumearen aurkako indarkeriak eskubide eta askatasun horiek guztiz edo zati batean baliatzea eragozten duela adierazten du.

Urte horretan bertan, 1993an, Giza Eskubideei buruzko Munduko Konferentzian Vienako Adierazpena eta Ekintza Programa onartu ziren; horietan lehen aldiz aitortzen da “emakumearen eta neskaren giza eskubideak giza eskubide unibertsalen barruan bildutako zati besterenezina eta zatiezina direla…”. Konferentzia emakumeen giza eskubideen onespen formalaren prozesuan inflexio-puntu bat izan zen honako hau adierazi zelako bertan: “genero-indarkeria eta jazarpeneko eta sexu-esplotazioko mota guztiak (baita kultura-arloko aurreiritzien ondorio direnak ere) pertsonaren duintasunarekin bateraezinak dira eta legezko neurrien eta nazioko eta nazioarteko ekintzaren bidez desagerrarazi behar dira”.

Bi urte geroago, Nazio Batuen Emakumeari buruzko Laugarren Mundu Konferentzian Beijingo Adierazpena eta Ekintza Plataforma onartu zen (1995); bertan honako hauek biltzen ziren: Estatuaren erantzukizuna emakumearen aurkako indarkeria-ekintzetan, emakumezkoen sexu-organoen mozketaren gaitzespena eta Estatuei eskatzea emakumeak errefuxiatutzat onesteko baldin eta emakumearen eskaera sexu-indarkeria gisako jazarpena edo generoarekin loturiko bestelako jazarpen motak pairatzeko beldur oinarridunean oinarritzen denean; horretaz gain, bere helburu estrategikoetan emakumeen salerosketa desagerraraztea eta prostituziotik datorren indarkeriaren biktimei artatzea biltzen ditu.